ALS hastası dünyaca ünlü bilim adamı Stephen Hawking’in çevresiyle iletişim kurduğu beyin bilgisayarı KTÜ’de geliştirildi. ALS hastalarına umut olacak sistem henüz test aşamasında olsa da çalışmalar oldukça başarılı gidiyor.
KTÜ Bilimsel Araştırma Merkezinde, Atatürk Üniversitesi işbirliğinde gerçekleştirilen beyin bilgisayar arayüzü ile kaslarını hareket ettiremeyen hastalar gönderilen beyin sinyalleriyle düşüncelerini bilgisayar ekranında yazıya dökebilecek. Sadece ALS hastalarına yönelik olmayan bu sistem eğlence sektöründe, oyunlarda, güvenlik alanlarında da kullanılabilecek.
Proje danışmanı KTÜ Öğretim Üyesi Doç. Dr. Önder Aydemir, “Çalışmamızla beyin bilgisayar arayüzü tasarladık. Kaslarımızla hareket ederiz. Ancak bazı insanlar için bu durum geçerli değildir. ALS olarak bilinen hastalık neticesinde nöral aktivesi sağlıklı ancak kas sistemiyle beyin arasındaki sistemin hasar görmesiyle bu insanlar kaslarını kullanamazlar. Bu insanlar susadıkları zaman ‘su’ diyemezler. Felçli hastaların çevresiyle iletişim kurmasını sağlayan sisteme beyin bilgisayar arayüzü diyoruz. Beynin ürettiği nöral aktiviteyi elektroensefalografi tekniği ile kaydedip yapay zeka algoritmaları ile bir kişinin sadece düşünceleri ile bilgisayar ekranında yazı yazmasını olanaklı hale getiren beyin bilgisayar arayüzü sistemi geliştirdik. Dünyada da benzer uygulamalar var. Biz literatüre farklı açılardan özgünlük kazandırmaya çalıştık” dedi.
“Geliştirdiğimiz modelle sistemin yeni kullanıcısıyla adaptasyon sürecini ortadan kaldırdık” diyen Aydemir, “Kişiden bağımsız bir model önerdik. Bu modelle kişi direkt takıp kullanabilecek. Aynı zamanda sistemi 3 boyutlu hale getirerek kişiyi fazla yormayan model geliştirdik. Kişi uzun süre saatlerce sistemi kullanarak çevresiyle iletişim kurabilir” ifadelerini kullandı.
Atatürk Üniversitesi Araştırma Görevlisi Onur Erdem Korkmaz ise, “Doktora tezim kapsamında geliştirmiş olduğumuz beyin bilgisayar ara yüzünü test eder hale geldik. Sistemimizin 3 tane temel özgün yanı var. İlki eş zamanlı (real time) bir şekilde düşündüğü harfi ekrana yazdırabiliyor. Diğer özgün yanı ise sistemin kişiden bağımsız bir şekilde çalışması. Yapay zeka tabanlı çalışmalarda genelde kişiye özgü sistem çalışır. Biz yüzlerce kişiyle deney yapıp genel geçer bir model oluşturduk. Stephen Hawking, ALS hastasıydı ancak çene kaslarını kullanabiliyordu. Öyle hastalar var ki locked-insendromu dediğimiz, yüzündeki hiçbir kasını kullanamıyor. Göz kırpmak da dahil. Bu insanlarla iletişim kurabileceğiniz tek yol beyin sinyalleridir. Biz bu insanların beyin sinyallerini kullanarak bilgisayar vasıtasıyla etrafındaki insanlara düşüncelerini duygularını ifade etmelerini sağlayacak bir sistem” dedi.
Araştırma görevlisi Korkmaz, “Heceleme sistemi daha çok hasta bireylerin etrafıyla iletişim kurmalarını sağlıyor. Ama beyin bilgisayar ara yüzleri günümüzde eğlence sektöründe, güvenlik alanlarında, oyunlarda düşünce gücüyle araba yarışı gibi, bireyin kendi kendisini rehabilite etmesini sağlayacak sistemlerde de kullanılabiliyor. Sadece hasta kişilerin değil, sağlıklı bireylerin de kullanabileceği bir sistem. Beyin bilgisayar ara yüzünü Karadeniz Teknik Üniversitesi ve Atatürk Üniversitesi işbirliğiyle gerçekleştirdik. Dünyada benzerleri var. Ancak Türkiye’de bu seviyede ilkiz” ifadelerine yer verdi.
Beyin bilgisayar arayüzünde Almanya’dan ithal edilerek kullanılan Brain Product isimli cihazın maliyetinin yaklaşık 700 bin TL olduğu, bu cihazın yine Türkiye’de üretimini sağlayarak maliyetinin 10 bin TL’ye düşürülmesi hedefleniyor.
